Natuurlijke schoonmaakmiddelen: Waarom (niet)?

Dit artikel bevat mogelijk affiliate links. Je steunt Why Before You Buy wanneer je iets koopt via zo’n link. Dat kost jou niets extra’s. Why Before You Buy ontvangt een kleine vergoeding over het bedrag dat je uitgeeft. Dat maakt het mogelijk om gratis content te maken en deze website te onderhouden.

Kiezen voor natuurlijke schoonmaakmiddelen is beter voor onze gezondheid en de natuur. Een schoon en fris huis is fijn! Een huis vol gif niet. Hoe kun je dit vermijden en waar moet je op letten?

In dit artikel delen we wat je niet in huis wil hebben. Om jezelf te beschermen, maar ook huisdieren en kinderen. Zij zijn namelijk nog gevoeliger voor bepaalde stoffen.

Je kunt je verdiepen in dit thema door alles rustig door te lezen of selecteer onderdelen met behulp van onderstaande inhoudsopgave. Een overzicht van bronnen en onderzoeken vind je onderaan dit artikel.

Table of Contents

Schadelijke stoffen in schoonmaakproducten: Wat is wetenschappelijk bewezen?

Wat is wetenschappelijk bewezen als het gaat om schadelijke stoffen in consumentenproducten?

Veel chemische stoffen in alledaagse producten kunnen leiden tot hoofdpijn, huidklachten en keelpijn. Blootstelling aan bepaalde stoffen vergroten zelfs het risico op neurologische ontwikkelingsproblemen, hormoonontregeling, kanker en vruchtbaarheidsproblemen.

Van butylparabeen is vastgesteld dat het een hormoonverstorende stof is. Er is nog geen algeheel verbod op deze stof voor consumentenproducten. In Nederland en de Europese unie is het wel verboden om butylparanbeen te gebruiken in verzorgingsproducten die bestemd zijn voor de billen van kinderen onder de drie jaar.

Van Bisfenol A (BPA) is ook een bewezen dat het een hormoonontregelaar is. Het is sinds 2011 verboden om deze stof te verwerken in babyflessen. Een deel van de maatregelen wordt de komende jaren verder aangescherpt. Maar BPA komt dus nog steeds voor in andere producten zoals verpakkingen en speelgoed ondanks de bewezen schadelijke effecten voor onze gezondheid. Meer uitleg over BPA en waar dit allemaal in kan zitten, lees je hier.

Lysmeral, ook wel bekend als Lilial, Butylphenyl Methylpropional, 2-(4-Tert-Butylbenzyl)propionaldehyde of BMHCA is een synthetische geurstof. Sinds maart 2022 is deze stof verboden in verzorgingsproducten. Lysmeral kan bij hoge blootstelling ervoor zorgen dat mannen minder vruchtbaar worden. Daarnaast kan het de ontwikkeling van (ongeboren) kinderen verstoren. In andere producten zoals wasmiddel, schoonmaakdoekjes en luchtverfrissers is Lysmeral nog wel toegestaan met een percentage van maximaal 0,3 procent.

Veel producten die wij gebruiken bevatten hormoonverstorende stoffen, ook wel bekend als edocrine disruptors chemicals (EDCs). Blootstelling hieraan draagt bij aan het ontstaan van allerlei gezondheidsproblemen. In verschillende wetenschappelijke studies is aangetoond dat hormoonverstorende stoffen een rol spelen bij het ontstaan van onvruchtbaarheid, overgewicht, geboorteafwijkingen, hart-en vaatziekten, stofwisselingsziektes, diabetes en sommige vormen van kanker.

Verschillende studies wijzen erop dat hormoonverstorende stoffen een negatieve invloed hebben op onze slaap, groei en gemoedstoestand. Recent onderzoek heeft aangetoond dat deze stoffen de systemen kunnen beïnvloeden die gewichtstoename en lichaamsvet reguleren. Neurologische stoornissen zoals geestelijke achterstand, ADHD en autisme worden ook in verband gebracht met blootstelling aan deze stoffen.

In Nederland doet stichting Tegengif onderzoek naar schadelijke chemicaliën in alledaagse producten. In 2020 hebben zij onderzoek gedaan naar verzorgingsproducten in Nederland. Hieruit bleek dat in 60 procent van de verzorgingsproducten één of meer hormoonverstorende stoffen te vinden waren.

De resultaten van het onderzoek “Niet zo mooi” van Tegengif zijn hier digitaal beschikbaar.

Hoe schoon is schoonmaken als het leidt tot vervuiling van de natuur?

Naast de potentiële gezondheidsgevaren zijn de conventionele schoonmaakproducten ook zeer schadelijk voor het milieu. Wanneer we conventionele schoonmaakproducten door de afvoer spoelen, komen de chemicaliën terecht in onze waterwegen. Dit leidt tot vervuiling van grondwater, rivieren en oceanen. Deze chemicaliën kunnen het waterleven beschadigen, ecosystemen ontwrichten en zelfs hun weg terug vinden naar ons drinkwater.

Het gebruik van spuitbussen en andere schoonmaakproducten waarbij vluchtige organische stoffen (VOS) vrijkomen, draagt bij aan luchtvervuiling binnen en buiten. Wanneer iets schadelijk is voor de natuur, is de kans heel groot dat dit ook schadelijk is voor ons.

Waarom is het niet verboden?

De schade zal toch wel meevallen als het nog verkrijgbaar is? Producten die onveilig zijn, komen toch niet in de schappen te liggen? Helaas werkt dit niet zo.

Wetgeving op het gebied van gevaarlijke chemische stoffen loopt achter. Bovendien is de huidige wetgeving gericht op geïsoleerde stoffen en niet op groepen van stoffen en gecombineerd gebruik. Hierdoor zou voor elke schadelijke variant van een stof een aparte wet gemaakt moeten worden. Bovendien passen fabrikanten bij een verbod op een bepaalde stof hun formules een klein beetje aan. Dit betekent echter niet dat het dan minder ongezond of minder giftig is. Het is dus dweilen met de kraan open

Bepaalde stoffen worden bestempeld als veilig bij normaal gebruik en zijn om die reden (nog) toegestaan in producten. Wel zijn er vaak beperkingen vastgelegd voor bepaalde stoffen. Dan mag er bijvoorbeeld maar maximaal 2% van deze stof in een product zitten. Is het dan veilig genoeg? Dat is twijfelachtig omdat de combinatie van verschillende stoffen niet in ogenschouw wordt genomen.

We gebruiken vaak meer dan één product. Denk aan: afwasmiddel, verzorgingsproducten, wasmiddel, parfum, schoonmaakmiddelen, cosmetica, bewerkte voeding, luchtverfrissers, voedselverpakkingen en bespoten voedingsmiddelen. Dit stapelt dus op en wordt als het ware een cocktail van gevaarlijke stoffen. We worden dus meer en vaker blootgesteld aan giftige stoffen dan we door hebben.

In dit interview met arts Sabine Pinedo lees je meer over de invloed van gifstoffen en vervuiling op onze gezondheid.

Misleidende claims van fabrikanten

Ecologisch betekent, of zou moeten betekenen, dat het beter is voor jou en voor de natuur. Je kunt hier echter niet blindelings op vertrouwen. Wanneer de fabrikant de term ecologisch, natuurlijk of groen gebruikt, zegt dat ook niet veel.

Ecologisch is geen beschermde titel of wettelijk keurmerk. Iedereen kan en mag deze term gewoon op hun product zetten, ook als er chemische troep inzit! Bij de term biologisch kan dat niet. Hier bestaan keurmerken voor waarbij strenge criteria gelden en controles plaatsvinden.

Schoonmaakmiddelen die natuurlijk of ecologisch worden genoemd, kunnen dus misleidend zijn. Consumenten denken dat zij kiezen voor een gezonder, natuurvriendelijk alternatief. Maar zij komen in veel gevallen bedrogen uit. Dit bijkt ook uit onderzoek van de Keuringsdienst van waarde naar ecologische schoonmaakproducten. De resultaten zijn opmerkelijk en schokkend.

Bekijk hier de uitzending van Keuringsdienst van Waarde over ecologisch schoonmaken.

Betrouwbare keurmerken

Een voorbeeld van neutrale labels die wel onafhankelijk worden gekeurd zijn: EU ecolabel (EU flower), Ecocert en het Nordic ecolabel (Nordic Swan). Dat geeft een bepaalde garantie in tegenstelling tot een breed toegepaste term zoals ecologisch. Het betekent overigens niet dat merken zonder deze labels niet goed zijn. Het is aan een merk zelf om zich aan te melden voor certificering.

In de keurmerkenwijzer vind je meer informatie over de verschillende labels op schoonmaakmiddelen.

Checklist bewust schoonmaken

Better safe than sorry! In plaats van te wachten op extra bescherming vanuit wetgeving of de fabrikanten, is het belangrijk dat wij onszelf beschermen.

Blijf kritisch en bekijk of een merk transparant is. Focus niet op leuke praatjes en mooie beloftes, maar op waarschuwingen en ingrediënten.
Test uit wat voor jou werkt.
Doe chemische troep de deur uit.
Less is more. Je hebt niet voor elke was of schoonmaakklus een ander middel nodig.
Kies zoveel mogelijk voor bewuste winkels en natuurlijke schoonmaakmiddelen.

Hopelijk ben je wijzer geworden van dit artikel en helpt het jou in het ontgiften van jouw huis. Heb je zelf nog tips of brandende vragen? Deel het hier.

Bronnen

Kristin E. Knox, Robin E. Dodson, Ruthann A. Rudel, Claudia Polsky, and Megan R. Schwarzman. (2023). Identifying Toxic Consumer Products: A Novel Data Set Reveals Air Emissions of Potent Carcinogens, Reproductive Toxicants, and Developmental Toxicants. https://pubs.acs.org/doi/10.1021/acs.est.2c07247

Wang, Xiumei & He, Rong-Qiao. (2017). Formaldehyde Exposure and Neuropsychiatric Disorders. https://www.researchgate.net/publication/320527346_Formaldehyde_Exposure_and_Neuropsychiatric_Disorders

Andrea Bellavia, Runyu Zou, Richelle D. Björvang, Kristine Roos, Ylva Sjunnesson, Ida Hallberg, Jan Holte, Anne Pikki, Virissa Lenters, Lützen Portengen, Jacco Koekkoek, Marja Lamoree, Majorie Van Duursen, Roel Vermeulen, Andres Salumets, Agne Velthut-Meikas, Pauliina Damdimopoulou. (2023) Association between chemical mixtures and female fertility in women undergoing assisted reproduction in Sweden and Estonia. https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0013935122017741?via%3Dihub

Van der Meer, T.P.; Artacho-Cordón, F.; Swaab, D.F.; Struik, D.; Makris, K.C.; Wolffenbuttel, B.H.R.; Frederiksen, H.; Van Vliet-Ostaptchouk, J.V. (2017). Distribution of Non-Persistent Endocrine Disruptors in Two Different Regions of the Human Brain. Int. J. Environ. https://doi.org/10.3390/ijerph14091059

Zeliger, H. (2013)l Exposure to lipophilic chemicals as a cause of neurological impairments, neurodevelopmental disorders and neurodegenerative diseases. https://sciendo.com/article/10.2478/intox-2013-0018

https://static.ewg.org/ewg-tip-sheets/EWG-Cleaners-WalletGuide.pdf

https://waarzitwatin.nl/stoffen/bisfenol-a

https://waarzitwatin.nl/stoffen/lysmeral

https://www.consumentenbond.nl/zonnebrand/ingredienten-cosmetica

https://edition.cnn.com/2016/07/01/health/everyday-chemicals-we-need-to-reduce-exposure-to/index.html

https://www.theguardian.com/environment/2023/may/03/toxic-chemicals-consumer-products-vocs-health-risk

https://www.npostart.nl/keuringsdienst-van-waarde/13-10-2022/KN_1729785

https://www.tegengif.nl/voorkom-stapeling-van-gifstoffen-zegt-arts-sabine-pinedo/

https://www.tegengif.nl/wp-content/uploads/2020/11/Tegengif-Onderzoeksrapport-2020_Niet-zo-mooi.pdf

https://www.ewg.org/guides/cleaners/content/cleaners_and_health/

https://www.ewg.org/news-insights/news/2023/10/forever-chemicals-part-cleaning-you-dont-want-last

https://sinlist.chemsec.org/what-is-the-sin-list/